Znacie powiedzenie-podróże kształcą. Dla mnie dodatkowo pełnią funkcję odskoczni od codzienności oraz pozwalają „żyć podwójne” jeśli wiecie, o co mi chodzi. Nie tak dawno temu Japonia była krajem, o którym każdy z nas coś słyszał jednak dalekim i egzotycznym. Dziś jest celem podróży wielu osób, także Polaków, których oczarowuje od pierwszego kontaktu, gdzie tradycja i nowoczesność koegzystują w harmonii. Przypomnij czytelniku z pamięci, z czym kojarzy Ci się Japonia? Jak sądzę, będą to kultowe zabytki, góra Fuji, gejsze czy super szybkie pociągi Shinkansen. Jednak artykuł ten nie jest kolejnym przewodnikiem turystycznym. Chcę opisać Japonię, przynajmniej częściowo oczyma florysty i ogrodnika. Japonia, kraj o bogatej historii i kulturze, jest znana z niezwykłej estetyki w projektowaniu ogrodów oraz dbałości o zieleń w przestrzeni miejskiej. W artykule przyjrzymy się różnorodnym aspektom japońskiej zieleni, tym stylom ogrodowym, miejskim założeniom zieleni, technice kształtowania sosen niwaki oraz unikalnej metodzie pozyskiwania drewna-daisugi.
- Zieleń miejska
W miastach Japonii, takich jak Tokio czy Osaka, zieleń odgrywa kluczową rolę w poprawie jakości życia mieszkańców. Władze lokalne wdrażają różnorodne projekty, aby zwiększyć obszary zielone. Można powiedzieć, że każda wolna przestrzeń, a przecież w tym kraju jest ona na przysłowiową wagę złota, obsadzona jest roślinami. Przykłady obejmują:
- Parki miejskie– z bogatą roślinnością, które są miejscem spotkań i rekreacji. Przykładami są Ueno Park w Tokio lub Koishikawa Kõrauken czy Nakanoshima Park w Osace.
- Zieleń na dachach – w odpowiedzi na urbanizację, wiele budynków komercyjnych i mieszkalnych wyposażono w ogrody na dachach, które nie tylko poprawiają estetykę, ale także wspierają bioróżnorodność lub na elewacji budynków, tzw. ogrody wertykalne
- Zielone korytarze – tworzone wzdłuż rzek i kanałów, mają na celu ułatwienie migracji dzikich zwierząt oraz dostarczenie mieszkańcom przestrzeni do aktywności na świeżym powietrzu.
Królują wiśnie, miłorzęby i azalie, choć spotkamy również sosny oraz derenie i klony palmowe. Zamiast trawników spotkamy ziemię porośniętą mszakami lub skrzypami. Natura jest w pełni ujarzmiona przez człowieka jednocześnie będąca wzorcem do naśladowania. Rośliny są cięte, formowane na przeróżne topiary. Zaskoczeniem dla mnie były formowane żywopłoty azaliowe w pasach drogowych, czy na przystankach. Szczególnie dba się o wiekowe drzewa, które stabilizuje się konstrukcjami bambusowymi lub sznurami, zabezpieczając przed złamaniem lub śniegołomami, dodatkowo okłada się pnie drzew korą drzew.
Niwaki to unikalna japońska technika kształtowania drzew, szczególnie sosen, w formy, które przypominają naturalne krajobrazy. Kluczowe cechy tej techniki to:
- Precyzyjna pielęgnacja – wymaga regularnego przycinania i kształtowania gałęzi, co pozwala na uzyskanie pożądanych kształtów i rozmiarów.
- Harmonia z otoczeniem – niwaki są projektowane z myślą o ich miejscu w ogrodzie, co zapewnia spójność estetyczną całej przestrzeni.
- Symbolika – sosen niwaki często symbolizują długowieczność i mądrość, a ich forma ma na celu oddanie ducha natury.
W Japonii oprócz formowania drzew sosen, dodatkowo przycina lub wycina się igły sosen, zwane „wkładaniem” (tsuki). Technika stosowana jest głównie w bonsai i w ogrodnictwie japońskim, szczególnie w przypadku sosny Thunberga (Pinus thunbergii). Polega na usuwaniu części igieł, aby kontrolować wzrost, poprawić kształt drzewa i przepuszczać więcej światła do wnętrza korony. Technika ta, w połączeniu z innymi zabiegami, pomaga utrzymać drzewo w dobrej kondycji i zachować jego charakterystyczny wygląd.
3. Metoda pozyskiwania drewna bez wycinania drzew
Wielu miłośników Kraju Kwitnącej Wiśni o tym nie wie, ale ten bogaty kulturowo kraj od zarania dziejów był bardzo ubogi – w surowce naturalne, w tym m. in. drzewa. Wymusiło to na Japończykach innowacyjność. Odwiedzając liczne ogrody, szczególnie w Kioto, te przypałacowe wokół Zamku Nijõ lub otaczające świątynie np. Kinkaku-ji i Ryõan-ji zaobserwować można dziwacznie wyglądające drzewa.
Daisugi – to tradycyjna japońska metoda pozyskiwania drewna, która polega na uprawie drzew w taki sposób, aby można było uzyskać drewno bez ich wycinania. Technika daisugi pochodzi z XV w. Wyrosłe na cedrze „drzewka” można ścinać co 20 lat. A on sam zwykle jest w stanie reprodukować nowe pędy przez ok. 200-300 lat (przy czym sam żyć może przez nawet kilka tysięcy lat), obecnie tę technikę stosuje się również na kryptomerii japońskiej. Wspomniana technika stała się na nowo popularna zwłaszcza w ostatnich latach. Pozwala uzyskać duże ilości świetnego jakościowo i pozbawionego sęków drewna bez konieczności ścinania całego drzewa
Kluczowe elementy tej techniki to:
- Wielowiekowa tradycja – metoda ta wywodzi się z regionu Kioto.
- Zrównoważony rozwój – poprzez selektywne przycinanie gałęzi, drzewa mogą rosnąć dalej, co sprzyja ochronie ekosystemu i bioróżnorodności.
- Wysoka jakość drewna – pozyskane w ten sposób drewno jest wyjątkowo trwałe i estetyczne, co czyni je cenionym materiałem w budownictwie i rzemiośle artystycznym.
4. Japońskie ogrody
Japońskie ogrody są znane z harmonii z naturą, prostoty i minimalizmu. Najważniejsze style ogrodowe to:
- Karesansui (ogrody suche) – charakteryzują się użyciem żwiru, kamieni i piasku, które symbolizują wodę i góry. Te ogrody, często spotykane w klasztorach zen, mają na celu medytację i kontemplację, często nazywane ogrodami Zen (ten najsłynniejszy w świątyni Ryõan-ji).
- Chaniwa (ogrody herbaciane) – projektowane z myślą o ceremonii herbacianej. Zawierają elementy takie jak małe ścieżki, kamienie oraz rośliny, które tworzą zharmonizowaną przestrzeń sprzyjającą relaksowi.
- Tsukiyama (ogrody pagórkowate) – nawiązują do naturalnych krajobrazów, z pagórkami, stawami i ścieżkami. Często zawierają elementy takie jak mosty i wodospady, które dodają głębi i dynamiki.
- Nara (ogrody krajobrazowe) – nawiązujące do stylu angielskiego, ale z harmonijnym połączeniem z japońską estetyką. Charakteryzują się różnorodnością roślin i naturalnym wyglądem.
5. Kwiaciarnie
To już tradycja z mojej strony, że podczas jakiegokolwiek wyjazdu, podglądam miejsce, w którym sprzedaje się kwiaty cięte i doniczkowe czyli kwiaciarnie. Japońskie kwiaciarnie to coś więcej niż tylko sklepy z kwiatami — to małe świątynie estetyki, tradycji i sezonowości. W Japonii ogromne znaczenie ma harmonia z naturą, a kwiaty odgrywają w tym kluczową rolę. W wielu kwiaciarniach znajdziesz nie tylko klasyczne bukiety, ale też kompozycje inspirowane ikebaną, czyli tradycyjną sztuką układania kwiatów. To nie tylko dekoracja, ale forma medytacji i wyrażania emocji.
Zieleń i kwiaciarnie w Japonii odzwierciedlają głębokie zrozumienie natury, estetyki i harmonii. Japońskie style ogrodowe, miejskie założenia zieleni, technika kształtowania sosen niwaki oraz innowacyjna metoda pozyskiwania drewna daisugi to tylko niektóre z elementów, które tworzą unikalny krajobraz i kulturę tego kraju. Współczesne wyzwania związane z urbanizacją oraz zmiany klimatyczne uczą nas, jak ważne jest dbanie o zieleń i poszukiwanie zrównoważonych rozwiązań w architekturze i projektowaniu przestrzeni.
